Grafmonument Franz LisztDe charme van Bayreuth is niet meteen merkbaar na aankomst per trein. Om het historische stadscentrum loopt een drukke ringweg waaraan niet de meest florissant ogende gebouwen gelegen zijn. Wel is in de verte het dak van het Festspielhaus zichtbaar, Wagners ietwat megalomane operahuis, dat enkele kilometers buiten de stad ligt.
Eenmaal aangekomen in de binnenstad herinneren de historische gebouwen aan de lange historie van Bayreuth, waaronder de twee stadspaleizen (Altes en Neues Schloss). Naast het obligate Wagner eerbetoon is er opvallend veel aandacht voor een andere held, wederom uit de literatuur, de Romantische schrijver Jean Paul. Verder hebben de pianobouwers Steingraeber & Söhne hun hoofdkantoor in Bayreuth. De Steingraebers deden in het verleden zaken met zowel Franz Liszt als Richard Wagner en de organisatie van de Bayreuther Festspiele.

Stadtfriedhof

Erlanger Straße
Graf van LisztHet rustige stadskerkhof is het oudste van de stad en is tevens de plek waar een aantal beroemde personen hun laatste rustplaats kennen. De bekendste is uiteraard Franz Liszt, wiens grafmonument een vrij centrale plek heeft op het kerkhof. Niet ver van Liszts rustplaats is het familiegraf van de Wagners, waar Siegfried en Winifred Wagner liggen, maar ook hun kinderen – waaronder Wolfgang en Wieland. Eigenlijk is een flink deel van het kerkhof gereserveerd voor familie en vrienden van de Wagners, waaronder de Klindworths, Eva Chamberlain en Daniela von Bülow (Cosima Wagners dochter met Hans von Bülow).

Villa Wahnfried

Wahnfriedstraße 2
Villa WahnfriedWahnfried, de villa waar de familie Wagner jaren in verbleef is sinds 2013 gesloten wegens grote renovatiewerkzaamheden en verbouwing. Dat is jammer, want het Richard Wagner Museum dat gevestigd is in de villa schijnt zeer de moeite waard te zijn. Het graf waar Richard en Cosima liggen aan de achterzijde van het huis is wel bereikbaar. Gezien alle uiterlijke weelde van Wahnfried en het mooie stadspark achter het huis is het graf gek genoeg een bijzonder ingetogen plek. Eigenlijk is het niet meer dan een grote molshoop met een ongemarkeerde plak natuursteen er bovenop. Ook een bepaalde uitspraak natuurlijk; de rustplaats van de Meester behoeft geen verdere introductie, of iets dergelijks.

Liszt Museum

Wahnfriedstraße 9
Liszt MuseumHet museum dat op een steenworp afstand van Wahnfried ligt is tevens het huis waar Liszt is gestorven. De permanente tentoonstelling omvat slechts een vijftal kamers en bestaat met name uit reproducties van belangrijke documenten uit het leven van Liszt en vele portretten van hemzelf en belangrijke familie, vrienden en kennissen. Ondanks de beperkte aanwezigheid van originele stukken (de sandalen van Franz zijn in ieder geval wel aanwezig) is het museum toch de moeite waard voor de liefhebber, zeker als die voor een gesloten deur stond bij het gelijkaardige museum in Weimar.

Bayreuther Festspielhaus

Festspielhügel 1
Bayreuther FestspielhausNet als Wahnfried staat ook het Festspielhaus aan de buitenzijde in de steigers, gelukkig worden er desondanks nog wel rondleidingen gegeven. Iemand die het werk van Wagner niet bovenmatig kan waarderen moet toch zeker een bezoek aan het theater niet overslaan. In het rustige park dat rond het gebouw is aangelegd is het in de lentezon bijvoorbeeld prettig vertoeven. Maar ook de rondleiding in Wagners theater is een ervaring op zich. Het gigantische podium, de imposante architectuur, de krappe orkestbak die is verscholen voor het publiek en de beruchte, uiterst comfortabele houten klapstoelen die sinds dit jaar extra bekleding hebben ter bescherming van het tere zitvlees van de operabezoeker. Alle elementen tezamen maken van het Festspielhaus een ervaring waar je toch enigszins van onder de indruk raakt.

En hiermee is onze reis door Leipzig, Weimar en Bayreuth ten einde. Morgenvroeg volgt alleen nog een lange treinreis van meer dan tien uur terug naar Rotterdam. Een ding is in ieder geval duidelijk: wat moeten de reizen van Franz Liszt (die met regelmaat delen van dezelfde route aflegde) een vermoeiende aangelegenheid zijn geweest. Onze rondreis was in ieder geval de moeite meer dan waard.

20140413-174716.jpgLeipzig heeft een imposante muzikale historie, met Johann Sebastian Bach en Felix Mendelssohn-Bartholdy als bekendste burgers. In de tijd van Bach was het stadsbestuur wellicht niet al te blij met haar musici, maar tegenwoordig profileert Leipzig zich trots als muziekstad. Zo is er het Leipziger Notenspur, een wandeltocht voor muziekliefhebbers langs alle belangrijke muzikale plaatsen in de stad.

Met zijn vele bouwputten en een wat ongezonde voorliefde voor brede autowegen heeft Leipzig wel wat gemeen met Rotterdam. Een aantal historische locaties, zoals de plek waar Clara Schumann geboren werd, zijn verloren gegaan in de bombardementen gedurende de Tweede Wereldoorlog, nog een overeenkomst met Rotterdam.

Bach Museum

Thomaskirchhof 15
20140413-173115.jpgHet Bach Museum ligt tegenover de Thomaskirche en de permanente tentoonstelling geeft een mooi overzicht van Bachs leven. Uiteraard is er een collectie manuscripten te zien in Bachs karakteristieke handschrift, maar de missie van het museum is breder dan alleen het verzamelen van Bach-parafernalia. Op de tweede verdieping van het gebouw kan de bezoeker bijvoorbeeld de samenstelling van een Barokorkest kan ervaren en er is eveneens een plek om te grasduinen in het muziekarchief en te luisteren naar composities van Bach.

Gewandhaus zu Leipzig

Augustusplatz 8
In het Gewandhaus werd vandaag een Musik Fest gehouden waar kinderen en volwassenen kennis kunnen maken met muziek en muziekinstrumenten. Helaas was het niet mogelijk om een concert te bezoeken, aangezien de akoestiek van de zalen in het nogal onooglijke gebouw uitmuntend zou zijn, om nog maar te zwijgen over de hoge kwaliteit van het Gewandhaus Orchester.

Mendelssohn-Haus

Goldschmidtstraße 12
20140413-180611.jpgMendelssohn woonde in een aantal prachtige vertrekken aan de Goldschmidtstraße net buiten het centrum van de stad. Het gebouw is nu een museum dat in het teken staat van Mendelssohn als componist en als muzikale sleutelfiguur in de stad. Leipzig heeft veel te danken aan Mendelssohn, zonder hem zou het Gewandhaus Orchester bijvoorbeeld niet het instituut zijn dat het nu is.
Het museum is uitstekend. De benedenvloer is een plek waar bezoekers het oeuvre van de componist kunnen beluisteren en bestuderen. Tevens is er een installatie waar de bezoeker zelf belangrijke werken van Mendelssohn kan “dirigeren”. De techniek liet het concept enigszins in de steek (met name de sensor die het zwaaien van de dirigeerstok moest volgen), maar de investering die het museum in nieuwe presentatietechniek mag bewonderenswaardig genoemd worden. De mooi gerestaureerde bovenverdieping van het gebouw is een reconstructie van hoe Mendelssohn geleefd en gewerkt heeft in de laatste jaren van zijn korte leven.

Schumann-Haus

Inselstraße 18
20140413-182621.jpgHet huis waar Robert Schumann en zijn kersverse vrouw Clara direct na hun huwelijk introkken ligt aan de Inselstraße, in een rustig deel van Leipzig. Het kleine museum is helaas vooral ingesteld op Duitssprekende bezoekers en heeft niet zo’n grote collectie. De pianoforte van Friedrich Wieck – de vader van Clara – is te zien, maar het merendeel van het leven van de Schumanns wordt uit de doeken gedaan middels foto’s en reproducties van originele objecten. Toch is het goed dat het museum bestaat, zeker gezien de erbarmelijke staat van de appartementen voor de restauratie door het Robert und Clara Schumann Verein.

Morgen naar Weimar!